จังหวัดชัยภูมิอยู่บริเวณรอยต่อภาคตะวันออกเฉียงเหนือกับภาคกลาง ซึ่งมีพื้นที่ทับซ้อนทางวัฒนธรรมตั้งแต่ก่อนสมัยประวัติศาสตร์ ทวารวดี ขอม ล้านช้าง รัตนโกสินธ์อย่างไม่ขาดสาย โดยเฉพาะวัฒนธรรมล้านช้าง ที่ปรากฏหลักฐานด้านศิลปกรรม กระจายในเขตพื้นที่ อำเภอเกษตรสมบูรณ์ อำเภอภูเขียว ไม่ว่าจะเป็นพระธาตุกุดจอก พระธาตุงูซวง พระธาตุพีพวน และพระธาตุหนองสามหมื่น ส่วนพระธาตุหนองสามหมื่น ตั้งอยู่ที่ ตำบลบ้านแก้ง อำเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ

              ศิลปกรรมพระธาตุหนองสามหมื่นมีรูปแบบศิลปะล้านช้าง โดยมีอิทธิพลล้านนา และอยุธยา เป็นเจดีย์ขนาดใหญ่ก่อด้วยอิฐถือปูนตั้งอยู่บนฐานอิฐย่อมุมทำสอบขึ้นเพื่อฐานบัวรองรับตัวเรือนธาตุ จากนั้นจึงก่อสอบยอดแหลมขึ้นไปตรงเรือนธาตุทั้ง 4 ทิศ ทำเป็นซุ้ม ภายในซุ้มมีพระพุทธรูปประทับยืนอยู่ทุกซุ้มมีบันไดทางขึ้นทั้ง 4 ด้าน บริเวณที่ตั้งพระธาตุสามหมื่นนี้เดิมเป็นเมืองมาตั้งแต่สมัยทวารวดี มีร่องรอยคูน้ำคันดินและกลุ่มเสมาหินทรายแดงจารึกอักษรปัลลวะ อายุพระธาตุประมาณพุทธศตวรรษที่ 21 – 22 สมัยพระไชยเชษฐาธิราช( สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 9 นครราชสีมา, ไม่ปรากฏปีที่พิมพ์, หน้า 35)

ฐานบัวมีลักษณะพิเศษคือมีบัวหงายที่งายซ้อนกัน 2 ชั้นโดยใช้เส้นลวดเล็กๆคาดคั่น และส่วนที่ต่อเนื่องของบัวเชิงของเรือนธาตุ

ส่วนเรือนธาตุ บัวเชิงของส่วนปลายงอนขึ้นรับกันกับบัวหงายส่วนของฐาน บริเวณเรือนธาตุทั้งสี่ด้านมีจระนำประดิษฐานพระพุทธรูปยืนและลีลา ที่หยักมุมทุกมุมของเรือนธาตุประดับลายกาบบนและลายกาบล่าง ด้านบนของเรือนธาตุเป็นหลังคาลาด

ส่วนยอด เป็นชั้นซ้อนลดหลั่นกันขึ้นไปมีการประดับเจดีย์จำลองเล็กๆ ตรงกับส่วนบนของจรนำทั้งสี่ด้าน ยอดบนสุดยังเหลือเค้าของทรงพุ่มคล้ายดอกบัวตูมในผังสี่เหลี่ยมหรือที่เรียกกันว่าบัวเหลี่ยม (ประภัสสร์ ชูวิเชียร, 2550, หน้า 94- 95)

               เรื่องเล่าของหนองสามหมื่น มาจากนิทานพื้นบ้านเรื่องสังข์ทองเมื่อครั้งพระอินทร์พนันตีคลีกับท้าวสามล และได้ตีคลีกับพระสังข์ ผลปรากฏว่าลูกคลีตกลงมาในหนองใช้คนสามหมื่นคนในการงมลูกคลี จึงตั้งชื่อว่า หนองสามหมื่น หนองน้ำใกล้ๆบริเวณพระธาตุ สัมพันธ์กับปัญญาสชาดกซึ่งเป็นชาดกนอกนิบาต สุวัณณสังขชาดก กล่าวคือหนองน้ำแห่งนี้ อยู่ใกล้ๆกับลานตีคลีที่พระอินทร์กับพระสังข์ตีคลี